Μουσείο, Αρχαιολογικό Αταλάντης

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Αταλάντης στεγάζεται στο παλαιό γυμνάσιο της πόλης, που παραχωρήθηκε από το δήμο. Τα εκθέματα του μουσείου προέρχονται από την περιοχή της αρχαίας Λοκρίδας και το βορειοδυτικό τμήμα της αρχαίας Φθιώτιδας και καλύπτουν χρονικά την περίοδο από τα νεολιθικά έως τα ρωμαϊκά χρόνια. Η πλειονότητα των ευρημάτων προέρχεται από την περιοχή της Αταλάντης, όπου βρισκόταν η αρχαία πόλη Οπούς. Τα ευρήματα εκτίθενται με χρονολογική σειρά στις τρεις αίθουσες του μουσείου, ενώ δίπλα από κάθε προθήκη πλούσιο εποπτικό υλικό παρέχει πληροφορίες για τις διαφορετικές ιστορικές περιόδους. Αμέσως μετά την είσοδο στο μουσείο εκτίθενται επιτύμβιες στήλες και ένας κορμός στρατηγού, που χρονολογείται από τα ρωμαϊκά χρόνια. Οι επιτύμβιες στήλες είναι λαξευμένες σε πωρόλιθο και ασβεστόλιθο, αφού η περιοχή δε διαθέτει κοιτάσματα μαρμάρου. Ανάμεσά τους θα δείτε τους γνωστούς τύπους με την ανθεμωτή επίστεψη, αλλά και επιτύμβιες στήλες σε μορφή ναΐσκου και κλίνης. Στην πρώτη αίθουσα του μουσείου η περιήγηση ξεκινά από τα ευρήματα της νεολιθικής εποχής, που εκτίθενται στην προθήκη 1. Ανάμεσά τους θα δείτε χειροποίητα κεραμικά αγγεία, λίθινα εργαλεία που χρησιμοποιούσε ο άνθρωπος των νεολιθικών χρόνων για το κυνήγι, την κατεργασία του ξύλου και των δερμάτων και άλλες ανάγκες του, κοσμήματα και ειδώλια. Στην ίδια προθήκη εκτίθεται ένα τεφροδόχο αγγείο, που είχε χρησιμεύσει για την ταφή των οστών του νεκρού μετά την καύση της σορού του. Οι προθήκες 2 και 3 περιέχουν ευρήματα της πρωτοελλαδικής (3200-2000 π.Χ.) και μεσοελλαδικής (2000-1600 π.Χ.) εποχής αντίστοιχα. Τα ευρήματα της προθήκης 2 προέρχονται από την τοποθεσία Ράχη κοντά στο χωριό Προσκυνάς. Εκεί πραγματοποιήθηκε μια μεγάλη ανασκαφή με αφορμή τα έργα κατασκευής της νέας εθνικής οδού. Τα χαρακτηριστικότερα ευρήματα, που εκτίθενται σε αυτή την προθήκη, είναι κεραμικά αγγεία, ανάμεσα στα οποία θα διακρίνετε και θραύσματα από τα τηγανόσχημα σκεύη που παράγουν οι Κυκλάδες αυτή την περίοδο, δείγμα των εμπορικών επαφών της περιοχής με το Αιγαίο. Το ίδιο αποδεικνύουν και τα θραύσματα των μαρμάρινων κυκλαδικών ειδωλίων που εκτίθενται στην ίδια προθήκη. Τέλος, μαζί με αυτά, εκτίθενται λίθινα και οστέινα εργαλεία, κοσμήματα και χάλκινα αντικείμενα. Στις επόμενες τρεις προθήκες έχουν συγκεντρωθεί τα ευρήματα της ύστερης εποχής του χαλκού, δηλαδή των μυκηναϊκών χρόνων (1600-1200 π.Χ.). Χαρακτηριστικά κτερίσματα τάφων της εποχής αυτής είναι τα χάλκινα όπλα, τα χρυσά κοσμήματα, τα αγγεία και οι σφραγιδόλιθοι που θα δείτε στις προθήκες 4 και 5. Στην προθήκη 4 εκτίθεται και ένα οδοντόφρακτο κράνος, κράνος δηλαδή κατασκευασμένο από δέρμα επενδυμένο με δόντια αγριόχοιρου, το οποίο ο Όμηρος μας πληροφορεί ότι φορούσαν οι Μυκηναίοι ηγεμόνες στον Τρωικό πόλεμο. Στην προθήκη 5α θα δείτε μια συλλογή από θραύσματα αγγείων της ύστερης μυκηναϊκής περιόδου, που εκτίθενται χωριστά. Τα αγγεία αυτά ξεχωρίζουν, γιατί τα θέματα διακόσμησής τους περιέχουν ανθρώπινες μορφές και σκηνές από την κοινωνική ζωή, όπως το θραύσμα κρατήρα με παράσταση ναυμαχίας. Οι παραστάσεις αυτές είναι από τις παλαιότερες εικονιστικές παραστάσεις πάνω σε αγγεία στην ελληνική τέχνη και βρέθηκαν στο αρχαίο λιμάνι Κύνος στους Λιβανάτες. Μαζί τους εκτίθενται ειδώλια πλοίων που βρέθηκαν στην ίδια περιοχή. Η περιήγηση συνεχίζεται στη δεύτερη αίθουσα, που περιλαμβάνει ευρήματα από τα πρωτογεωμετρικά έως και τα ρωμαϊκά χρόνια. Η προθήκη 6, στα αριστερά της εισόδου, περιέχει εκθέματα του 11ου αι. π.Χ., που είναι ο αιώνας της μετάβασης από την εποχή του χαλκού στην εποχή του σιδήρου. Πρόκειται για τα χρόνια που ακολουθούν μετά τις μεγάλες καταστροφές των μυκηναϊκών ανακτόρων και την κατάρρευση του μυκηναϊκού πολιτισμού και, σύμφωνα με τους μελετητές, συνδέονται με τη μετακίνηση νέων φυλετικών ομάδων στον ελλαδικό χώρο. Η δημιουργική πνοή και ο πλούτος που διακρίνει τα μυκηναϊκά ευρήματα δεν υπάρχει πια εδώ, όπως φαίνεται από τα απλά σχήματα και τις λιτές διακοσμήσεις με οριζόντιες γραμμές στα αγγεία που θα δείτε στην προθήκη αυτή. Κατά την περίοδο αυτή γενικεύεται η χρήση του σιδήρου για την κατασκευή διαφόρων αντικειμένων, όπως η σιδερένια περόνη που θα δείτε. Στην προθήκη 7 εκτίθεται κεραμική με τη χαρακτηριστική διακόσμηση από γεωμετρικά θέματα, εξαιτίας της οποίας ολόκληρη η περίοδος από το 10ο έως τον 8ο αι. π.Χ. ονομάστηκε γεωμετρική. Στην ίδια προθήκη θα δείτε χάλκινα κοσμήματα, εξαρτήματα ενδυμασίας και χάλκινα σκεύη. Οι επόμενες δύο προθήκες (8 και 9) περιέχουν κυρίως κεραμικά αγγεία των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων. Θα δείτε αρύβαλλους και αλάβαστρα, τα χαρακτηριστικά μικρά αγγεία για την αποθήκευση αρωμάτων, μελαμβαφείς κάνθαρους, κύλικες και υδρίες με φυτική διακόσμηση. Στην προθήκη 9 θα δείτε μερικά δείγματα αγγείων με ερυθρόμορφη διακόσμηση, καθώς και μια μεγάλη χάλκινη υδρία. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι μελαμβαφείς κάνθαροι αυτής της προθήκης, που φέρουν φυτική διακόσμηση με άσπρο χρώμα, και ένα μικρό αγγείο σε σχήμα γυναικείας κεφαλής. Στις προθήκες 10 και 11 παρουσιάζονται αγγεία και άλλα αντικείμενα των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων. Την προσοχή σας αξίζουν οι δύο σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση, οι βάσεις των οποίων έχουν σχήμα κοχυλιού. Προτού εγκαταλείψετε τη δεύτερη αίθουσα, αξίζει να σταθείτε στην προθήκη που είναι αφιερωμένη στις νομισματικές συναλλαγές. Εδώ θα δείτε μεταλλικές ράβδους που είχαν ανταλλακτική αξία πριν κοπούν τα πρώτα νομίσματα, νομίσματα, σταθμά και θησαυρούς, δηλαδή συλλογές νομισμάτων που φυλάχθηκαν από τους αρχαίους κατόχους τους μέσα σε αγγεία και έτσι βρέθηκαν από τους αρχαιολόγους. Η τρίτη αίθουσα είναι ίσως η πιο ενδιαφέρουσα του μουσείου, όχι τόσο για τα ευρήματά της, που είναι απλά αντικείμενα καθημερινής χρήσης, όσο για τον τρόπο έκθεσής τους. Πάνω σε ένα ξύλινο τραπέζι και σε δύο ξύλινα ράφια έχουν τοποθετηθεί τα οικιακά σκεύη ανάλογα με τη χρήση τους στα αρχαία χρόνια: τα πινάκια για την τροφή, οι κάνθαροι και τα κύπελλα για τα ποτά, και γύρω από το τραπέζι τα μεγάλα αγγεία που χρησίμευαν για την αποθήκευση των τροφών. Δίπλα έχουν τοποθετηθεί λίθινα εργαλεία, όπως ένα βαρούλκο, μυλόλιθοι, τμήματα από πατητήρι και τριπτήρες. Είναι πολύ συγκινητικό το πόσο η εικόνα ενός αρχαίου σπιτιού μοιάζει με τα νοικοκυριά που υπήρχαν σε όλη την Ελλάδα μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες. Στην ίδια αίθουσα αναπαρίσταται ένα επιτύμβιο μνημείο, με βάση τις παραστάσεις που έχουν βρεθεί σε αγγειογραφίες. Η επιτύμβια στήλη στέκεται σε μια βαθμιδωτή βάση, όπου βρίσκονται τοποθετημένα μικρά αγγεία με προσφορές προς το νεκρό, ενώ η στήλη έχει τυλιχτεί με πορφυρό ύφασμα. Την προσοχή σας, τέλος, αξίζει ένας μαρμάρινος κίονας με προτομή ζεύγους, σπάνιο εύρημα των ρωμαϊκών χρόνων. Τμήμα της τρίτης αίθουσας του Αρχαιολογικού Μουσείου Αταλάντης, όπου εκτίθενται απλά αντικείμενα καθημερινής χρήσης. Εξωτερική άποψη του κτιρίου που στεγάζει το Αρχαιολογικό Μουσείο Αταλάντης. Άποψη της δεύτερης αίθουσας του Αρχαιολογικού Μουσείου Αταλάντης, που περιλαμβάνει ευρήματα από την πρωτογεωμετρική έως τη ρωμαϊκή εποχή.